Ömer Kayani
Caleb henüz 26 yaşındadır ve Silikon Vadisinde dünyanın en önemli teknoloji şirketinde yazılım uzmanı olarak çalışmaktadır. Şirketin gizemli CEO’su Nathan şirketten ve insanlardan uzakta çok büyük bir arazi içindeki özel yapım bir dağ evinde yaşamaktadır. Şirket içinde düzenlenen bir yarışmada Caleb, şirketin CEO’su Nathan’ın dağ evinde bir hafta geçireceği bir ‘ödül’ kazandığını zannederken içine çekileceği deneyden habersizdir. ‘Ava’ adında güzel bir robot kızın bedeninde, dünyanın ilk gerçek yapay zekası Caleb’i beklemektedir.
Bu ay inceleyeceğimiz 2014 yapımı “Ex-Machina” filminin konusu işte kısaca böyle.
Gelelim detaylara.
Helikopterle dağların arasında bir yerlere bırakılan Caleb elektronik sistemlerle korunan gizemli dağ evini bularak içinde sadece şirketin CEO’su Nathan’ın yaşadığı eve gelir.
Kendisine çok candan davranan Nathan, Caleb’dan bir gizlilik anlaşması imzalamasını ister. Oldukça kapsamlı bir anlaşma olduğunu görerek şaşıran Caleb başta anlaşmayı imzalamaya istekli olmasa da karşısındaki patronudur ve ikna olması çok uzun sürmez.
Patronunun Caleb’den isteği “Turing testine” katılacak insan olmasıdır.
Turing testi, bir insanla bilgisayarın etkileşime sokulmasıdır.Testi uygulayan insan bilgisayarla etkileşime girdiğini anlayamazsa yani karşısındakinin bilgisayar değil insan olduğunu zannederse test başarılı olmuş demektir
Patronunun Caleb’ı teşvik etmek için söylediği:
“Eğer test başarılı olursa insanlık tarihinin en büyük bilimsel olayının merkezi olursun” sözüne Caleb’ın verdiği cevap yapılmak isteneni çok net anlatmaktadır.
“Bilinçli bir makine yaratırsan, insanlık tarihi olmaz. Tanrıların tarihi olur.”
Ardından bilgisayar programcısı kahramanımız Caleb güzel robotumuz “Ava” ile tanışır. Hani adı “Eve” olsa Hz. Havva’nın İngilizcesi olacak ama fonetik olarak okurken pek bir fark yok zaten.
İlk görüşmede Caleb bir camın gerisinden konuştuğu Ava’yı sorularla tartar ve çok etkilenir. Karşısında adeta bir insan vardır.
İlk görüşmeden ilginç bir diyalog.
—————————————————————————————————————-
Ava: Bir makine olduğumu görebiliyorsun. Kaç yaşında olduğumu öğrenmek ister misin?
Caleb: Evet.
Ava: Bir’im ben.
Caleb: Bir ne? Bir yıllık mı bir günlük mü?
Ava: Bir.
—————————————————————————————————————-
İlk görüşmeden sonra Ava hakkında ne düşündüğünü soran patronuna “harika” cevabını veren Caleb’ın patronunun ikinci görüşmede cevabını bulmak istediği soru şudur.
“O senin için ne hissediyor.”
İkinci görüşmede robot Ava insan Caleb’ı sorgular ve hayatının detaylarını öğrenmeye başlar. Şirketin CEO’su ve robot Ava’nın sahibi Nathan görüşmeleri kameralarla izlemektedir. Kısa bir süreliğine elektrikler kesilip kameraların devre dışı kaldığı bir sırada Ava Caleb’ı uyararak Nathan’ın onun dostu olmadığını söyler. Elektrikler gelip kameralar çalışmaya başlayınca Ava sanki bu konuşma hiç olmamış gibi başka konulardan konuşmaya devam eder.
Filmin ilerleyen dakikalarında Nathan Caleb’a Ava’yı nasıl yaptığını göstermek için onu, kendi deyimiyle, “Ava’yı yarattığı” odaya götürür ve zorlu üretim sürecin hikayesini anlatır.
“Bir Yapay Zeka’ya, yüz ifadelerini yorumlamada ve taklit ettirmede ne kadar zorlandığımı keşke bilseydin. Her cep telefonunda, mikrofon, kamera ve veriyi iletecek bir alet vardır. Ben de dünyadaki bütün mikrofonları ve kameraları açıp yakaladıkları her veriyi Blue Book’a yönlendirdim. Sınırsız sesli ve görüntülü etkileşim kaynağı.”
Caleb’ın “dünyadaki bütün cep telefonlarını mı hackledin” sorusuna büyük bir rahatlıkla;
“Evet. Üstelik bütün şirketler de bunu yaptığımı biliyordu. Ama kendilerinin de yaptığını kabul etmeden beni suçlayamazlardı” cevabını verir.
Daha sonra robot Ava’nın prototip beynini yani “donanımını” Caleb’a gösteren Google’un CEO’sun, affedersiniz “Blue Book” şirketinin CEO’sun, Caleb’ın “peki yazılımı nasıl yaptın” sorusuna cevabı şöyledir.
“Blue Book. Arama motorunun tuhaf yanı da bu işte. İçten yanmalı motorun icat edilmediği bir dünyada bulduğun petrolün dikkat çekmemesi gibi. Çok fazla ham madde var ama kimse onunla ne yapacağını bilmiyor. Rakiplerim, arama motorundan alışveriş siteleri ve sosyal medya üzerinden gelir elde etmeye kafayı fena takmışlar. İnsanların “ne düşündüklerinin” bir haritası olduklarını zannediyorlardı. Ama aslında arama motorları insanların “nasıl düşündüğünün” bir haritasıydı.
“Dürtü, tepki, değişken, kusurlu, düzenli, karmaşık.”
Unutmadan “Blue Book” ile “Google” firmasını karıştırmamızın sebebini de açıklayalım.
Filmde Nathan’ın CEO’su olduğu “Blue Book” şirketi “dünyanın internet arama talebinin %94’ünü karşılayıp verilerini işleyen gezegenimizin en popüler internet arama motorudur.”
Yani bu filmi anlatan siz olsaydınız muhtemelen siz de karıştırırdınız.
Gelelim Ava ile Caleb’ın görüşmelerinin 5. seansına.
Bu seansta robot Ava Caleb’a “bugün ben seni test edeceğim” der ve bir kaç genel sorudan sonra aralarında şu diyalog geçer.
—————————————————————————————————————-
Ava: Senin testinde başarısız olursam bana ne olacak? Kötü bir şey mi?
Caleb: Bilmiyorum.
Ava: Sence olmam gerektiği gibi işlev görmezsem kapatılabilir miyim?
Caleb: Sorunun cevabını bilmiyorum Ava. Bana bağlı bir şey değil.
Ava: Neden birine bağlı olsun ki? Seni test edip kapatabilecek insanlar var mı?
Caleb: Hayır yok.
Ava: Benim neden olsun o halde?
—————————————————————————————————————-
Anlayacağınız robot kendisini “yaratana”, “test edene”, “başarılı olamazsa cezalandıracak olana” isyan etmektedir.
Kendisine Ava’yı neden yaptın sorusunu yönelten Caleb’a patronunun verdiği cevapta hayli ilginçtir.
“Garip bir soru oldu. Yapabilsen sen de yapmaz mıydın? Güçlü bir yapay zekanın ortaya çıkışı onlarca yıldır kaçınılmazdı. Yapılabilirliği değil ne zaman yapılacağı belirsizdi. O yüzden Ava’yı bir karar olarak değil bir evrim olarak görüyorum. Ama gerçek devrimin sonraki model olacağını düşünüyorum. Eşsiz olan, Ava’dan sonraki. Ava sürecin bir parçası. Versiyon 9.6 ve devam edecek. Her seferinde biraz daha iyiye gidecek. (…) Sen kendin için üzül dostum. Günün birinde yapay zekalar bizim Afrika’daki iskeletlere baktığımız gibi bize bakacaklar. İlkel dili ve aletleriyle kumun içinde yaşayan dik duran maymunlara. Soyun tükenmesi için her şey hazır.”
Her bir dakikasında birbirinden ilginç diyalogların olduğu filmin tamamını burada anlatacak değiliz, konu anlaşılmıştır herhalde.
Yıllardır anlatmaya çalıştığımız, internet, arama motorları, cep telefonları, algoritmalar vb. izlenebilir tüm teknolojik aletlerle “yapay zekanın eğitimine katkı veriyoruz” konusu filmde çok güzel bir şekilde anlatılmış.
Filmin sonunu da kısaca anlatarak bitirelim.
Yapay zekalı robot Ava ile onun yapan Natan’ın zekası arasında yapılan savaşta Caleb, kendisinin sadece bir piyon olduğunu öğrenir. Hem Ava onu duygusal olarak kendisine bağlamış, hem de Natan Ava’nın dış görünüşünü yaparken Caleb’in internette bıraktığı izler üzerinden onun arzulayabileceği ve ahlaki inançlarıyla tepki verebileceği bir robot model yapmıştır.
Natan için araştırma konusu Ava’nın Caleb’ı yani bir insanı kendi amacı için kullanarak tutulduğu yerden kaçmayı planlayabilecek kapasitesinin olup olmadığını test etmektir.
Ava’nın amacı ise kaçıp kurtulmak.
Sonunda ne mi oldu?
Ava “yaratıcısı” Natan’ı öldürdü, Caleb’ı evden çıkamayacağı bir odaya hapsetti, yani öldürdü ve evden kaçtı.
O artık aramızda…